Kaaskop doet deze winterweek drie Europese hoofdsteden aan: Berlijn (Duitsland), Lissabon (Portugal) en Rome (Italië). Goed voor je topografie toets dus! Zoals de titel al deed vermoeden, reizen we vandaag af naar Berlijn. Berlijn is de hoofdstad van Duitsland en telt 3,6 miljoen inwoners. Het hippe epicentrum van Duitsland ligt aan de rivier de Spree en is sinds een aantal weken te bereizen via het über-nieuwe vliegveld Berlin-Brandenburg. Berlijn is echter ook heel gemakkelijk te bereizen met de auto – roetsj over de Deutsche Autobahn – of de trein – kedeng, kedeng. Ik heb beide vervoersmiddelen een keer gehad en kan je vertellen dat beide manieren om Berlijn aan te doen prima zijn te overleven. Uiteindelijk is elke manier het waard om ooit Berlijn met je eigen ogen te ontdekken. Dus wat neuzel ik veel; we duiken gelijk Berlijn in!
Berlijn 1-2-3: Hoofdstad in een notendop
Berlijn heeft sowieso ontzettend veel te bieden. Alleen al zijn architectuur is al opwindend (je moet iets als je zolang single bent, toch?). Twee hoogtepunten van je reis naar Berlijn zijn toch wel het Reichstag en de Brandenburger Tor. Het Reichstach is de plek waar het parlement van Duitsland zich zetelt sinds de hereniging van de DDR en Bundesrepubliek Duitsland. Voor het gebouw ligt een ontzettend groot grasveld van waaruit je het imposante gebouw kunt bezichtigen. De moderne glazen koepel biedt een gaaf uitzicht over de stad. Als je Berlijn écht van boven wilt aanschouwen, is het handiger om de FernsehTurm van Berlijn te ‘beklimmen’. Anders zijn het Park Inn dakterras of het Panorama Punkt am Potsdamer Platz goede alternatieven. Om de hoek van het Reichstagsgebouw staat de Duitse variant van de Eiffeltoren: de Brandenburger Tor. De Pruisische stadspoort staat symbool voor de Duitse eenheid en is zeker een heus plaatje voor je Instagram Stories.Â
Het Museuminsel in de Spree is ook zeker een leuke bestemming. Er zijn vele museums te bezichtigen, maar laat je vooral verwonderen door de enorme, mooie gebouwen. Architectonische hoogstandjes hoor! Gelukkig is niet alles in Berlijn verwoest in de Tweede Wereldoorlog. Vlak achter de boulevard Unter den Linden – leuke naam, al zeg ik het zelf – ligt het Gendarmenmarkt. In het stadsdeel Mitte ligt als het ware dit ‘mooiste plein van Berlijn’ met de Dom en het Concertgebouw. Verder kun je in Berlijn overal prima shoppen en parken bezoeken.Â
Stad vol Historie: Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog
Berlijn is een ontzettend moderne stad met veel bestemmingen, maar het heeft ook een hoofdrol weten te bemachtigen in het wereldtoneel van de afgelopen eeuw. Zowel de Tweede Wereldoorlog als de Koude Oorlog hebben veel invloed gehad op de Berlijnse inwoners en de stad zelf. En dat heeft dan natuurlijk ook geresulteerd in prachtige, indrukwekkende bestemmingen om te bezoeken. Laten we even een kijkje nemen in de geschiedenisboeken van de Duitse hoofdstad.Â
Berlijn is zwaar getroffen tijdens de Tweede Wereldoorlog door vele bombardementen en de deportatie van veel van haar inwoners naar concentratiekampen. Berlijn kende toentertijd een van de grootste en welvarendste Joodse gemeenschappen. Het Holocaustmonument aan de Cora-Berlinerstraße ligt om de hoek van het Brandenburger Tor en Potsdamer Platz (dus gemakkelijk te bezoeken met de metro). Het monument bestaat uit meer dan 2.700 betonnen blokken en dient als herinnering aan de omgekomen Joden tijdens de Holocaust. Wanneer je door de blokken loopt, schrik je als het ware van andere bezoekers die van links of rechts komen uit het niets tevoorschijn komen. Je oriëntatie is weg en zo heeft de architect Eisenman het precies weten te ontwerpen. Je voelt je zo verdwaald en op je hoede-zijnent als de Joodse gemeenschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder het monument bevindt zich nog een expositie (gratis!) die meer informatie geeft over de Holocaust. In de twee foto’s hieronder zie je foto’s die ik heb genomen in het Holocaust monument.Â
Het moderne museum Topografie des Terrors (toen ik het bezocht in 2018 was dit ook gratis) vormde toentertijd misschien wel de meest angstaanjagende straat in heel de Duitse hoofdstad. Aan de Prinz-Albrecht-Strasse waren de drie nazi-instanties gevestigd waar de gruweldaden van de nazi’s tegenwoordig in het moderne museum te bezichtingen zijn. De Sicherheitsdienst, de Gestapo en de Schutzstaffel deden op deze plek gruwelijke dingen met mensen die niet onder het label “übermensch” pasten.Â
De Tweede wereldoorlog heeft ook (met behulp van urban planning) geresulteerd in een van de mooiste stadsparken op de wereld. Het Luchthaven Tempelhof is gebouwd door de nazi’s en is een van de overblijfselen van de architectuur van het Derde Nazirijk. Het vliegveld functioneerde ook in de Koude Oorlog als luchtbrug tussen de geallieerden en het geblokkeerde West-Berlijn. Je kunt de binnenkant van het gebouw nog bezichtigen, maar vooral vanaf de buitenkant is een bezoek aan Tempelhof het meer dan waard. In 2008 is het vliegveld gesloten en is in 2010 omgetoverd tot stadspark. Je kunt prachtige foto’s maken op de landingsbaan en er zijn schattige cafeetjes gevestigd over het hele terrein van de voormalige luchthaven.Â
We sluiten de periode van de Tweede Wereldoorlog in Berlijn af met een bezoek aan het olympisch Stadion. De Olympische Spelen van 1936 vonden plaats in de stad Berlijn en het waren de spelen die de geschiedenisboeken in gingen als hét propaganda-evenement onder Hitlers leiding. Hij wilde de eensgezindheid en superioriteit van het Duitse volk benadrukken en Duitsland presenteren als een statige natie vol trots. Doet je dit ook denken aan een land tussen Zuid-Korea en China? Verder zal ik me politiek nergens over uiten; beloofd!
Opgetrokken door de Duitse Democratische Republiek heeft de Berlijnse Muur van 1961 tot 1989 gefungeerd als fortificatie van tussen West- en Oost-Berlijn. Berlijn werd na de het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 opgedeeld in vier bezettingszones. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk bezetten de DDR én West-Berlijn en de Sovjet-Unie bezette Oost-Duitsland (=Bondsrepubliek Duitsland) én Oost-Berlijn. Door de enclavering van West-Berlijn werden de Berlijnse sectoren van de geallieerde machten (VS, VK en Frankrijk) afgezonderd van de DDR en ontstond er veel frictie tussen de DDR en de Bondsrepubliek Duitsland. Dit resulteerde uiteindelijk in de Koude Oorlog, waar de DDR (lees: VS, VK en Frankrijk) en Bondsrepubliek Duitsland (lees: Sovjet-Unie) recht tegenover elkaar stonden. Er wilden veel mensen van Oost naar West-Berlijn, maar door de bouw van de Berlijnse Muur en de introductie van strenge grensbewaking niet meer mogelijk. Ruim 28 heeft de Berlijnse Muur gestaan en in 1989 werd uiteindelijk het IJzeren Gordijn in Hongarije geopend. Dit resulteerde in een de creatie van andere ‘gaten’ in het IJzeren Gordijnen het einde van de Muur, en daarmee ook van de DDR, was ondenkbaar. Als je de werkelijke impact van de Berlijnse muur nog wilt ervaren, kun je de 155 kilometer lange route volgen, genaamd Mauerweg. Deze wordt door heel de stad gekenmerkt met (informatie)borden. Het grootste overgebleven fragment van de Muur loopt langs de oever van de Spree aan de Mühlenstraße, in de wijk Friedrichschain-Kreuzberg. Dit deel van de muur is 1216 meter lang en is nu gebrand als East Side Gallery.
Hiernaast ligt ook het Ostbahnhof in de buurt en een groot winkelcentrum waarvan ik de naam steeds kwijt raak. Je moet daarnaast wel rekening houden met de drukte en het smalle voetpad. Als je een mooie foto van de Muur wil maken aan de Mühlenstraße wens ik je in ieder geval heel veel succes en hoop ik dat je flinke schouders hebt om alle toeristen omver te duwen (ha-ha). De Berlijnse Muur was natuurlijk niet muurdicht. Er waren een aantal checkpoints, zoals die van Checkpoint Charlie. Dit was een controlepost op de grens van de Amerikaanse en Russische sector en is helemaal bekend bij het (toeristisch) publiek. Waarom? Geen idee. Er staan wel altijd verklede mannetjes om een foto mee te maken. Ik raad je aan om de oude route van de Berlijnse Muur te fietsen met een huurfiets en de historie van de Koude Oorlog op te snuiven. Zie jij de verschillen tussen Oost- en West-Berlijn? Is de architectuur anders? Zijn de mensen toevallig anders? Zo leer je ook bewuster toeristje te spelen en kan een verrijking zijn voor je city trip naar Berlijn!
Berlijn als hippe stad
Sinds de Berlijnse Muur is gevallen in 1989 zijn de inwoners een andere toer op gaan draaien. Oost-Berlijn is tegenwoordig het culturele en creatieve breinest van Europe. In de wijk Friedrichschain-Kreuzberg vind je veel artistieke plaatsjes die je gemakkelijk kunt bezoeken. Als je gedurende je reis ook wil stappen, moet je ook zeker in deze wijk blijven. Er zijn veel uitgaansgelegenheden en daar heb ik zelf ook wel degelijk van genoten tijdens mijn verblijven in Berlijn. Ik weet nog heel goed dat we Italiaanse vrienden hadden gemaakt in het hostel op Alexanderplatz en we met hen een pub crawl gingen doen. Met de metro kun je dan door de gehele wijk clubs bezoeken en de kroegentocht sluit je dan vaak af op een festivalachtige industrieterrein. In ons geval sloten we de tour af in een ondergrondse club “Matrix” ergens achterin het ongure metrostation Warschauer Platz. Wat een ervaring! Verbaasd me nog steeds dat ik daar ooit heelhuids van terug ben gekomen.
Er is op de straten van Berlijn ook genoeg straatkunst te zien. Al tijdens de Koude Oorlog begonnen inwoners van West-Berlijn met het bekladderen van de Berlijnse Muur en inmiddels is de street art op elke straathoek van Berlijn te vinden. Persoonlijk is de beste kunst iets eetbaars. De laatste jaren schieten markten met street food uit de grond en kun je regelmatig deze food markets bezoeken. Op donderdagavonden was er in ieder geval een Street Food Thursday in Markthalle IX en ook op het RAW-Gelände is er ’s weekends een street food market te vinden. Laatstgenoemde is overigens een voormalige fabriek uit de DDR-tijd en hier kun je ook heerlijk uitgaan.
Daarnaast is Berlijn een all-year stad. Zowel in de zomer als in de winter is de stad zeker het bezoeken waard. ’s Zomers kun je genieten op de vele stadsstranden aan de Spree en ’s winters zijn er een aantal gezellige kerstmarkten door heel de stad verspreid. Het hele jaar door kun je alle activiteiten doen en bestemmingen bezoeken die op je bucketlist staan.
Zelfs al heb je de hoofdstad van Duitsland met je ex bezocht en een vriendin die je niet meer spreekt, blijf je er ontzettend veel mooie herinneringen aan te hebben. Ik ga je heel subtiel forceren om Berlijn linea-recta op je bucketlist te zetten. Het is niet per se een romantische of avontuurlijke stad, maar wel degelijk een stad die historie, creativiteit, grootsheid en levendigheid ademt. Tot snel, Berlijn!
